اگر به دنبال واردات یا صادرات کالا و یا حمل‌ونقل باری از جایی به‌جای دیگر هستید، ممکن است به‌اصطلاح بارنامه برخورد کرده باشید و از خود بپرسید که این کاغذ به‌ظاهر مهم دقیقاً چیست؟
ما در این مقاله قصد داریم درباره مفهوم بارنامه، اهمیت آن، انواع مختلف بارنامه و قوانین مربوط به آن و تعیین ضوابط بارنامه صحبت کنیم.
تا بهتر خطرات عدم ارسال دقیق بارنامه را درک کنید. پس در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات لازم در خصوص بارنامه را کسب کنید.
تاریخچه بارنامه
می‌توان با اطمینان گفت که تا قرن یازدهم بارنامه ناشناخته بوده است. در این زمان بود که تجارت بین بنادر مدیترانه شروع به رشد قابل‌توجهی کرد؛ بنابراین در همین دوران بود که داشتن شناسنامه رسمی برای بار بین حاملان بار و صاحب بار احساس می‌شد به همین جهت افراد سندی را قبل از حمل بار بین خود امضا می‌کردند.
به‌مرورزمان بر اساس تنوع روش‌های حمل و صدور بارنامه‌های مختلف بارنامه‌های جدید جای خود را به بارنامه‌های قدیمی و منسوخ شده دادند.
تا جایی که امروزه بارنامه الکترونیک جایگزین خوبی برای بارنامه کاغذی شده است. بارنامه هوشمند یا الکترونیک تغییر بزرگی در صنعت حمل‌ونقل کشور به شمار می‌آید. با استفاده از این روش تمامی اطلاعات مربوط به رانندگان و مشخصات کالا قابل ردیابی است.
صدور بارنامه هوشمند یکی از راه‌حل‌های اساسی به‌منظور جلوگیری از بروز مشکلات کلاهبرداری و سوءاستفاده از بارنامه است؛ زیرا اطلاعات بارنامه کارت هوشمند قابل تغییر نیست. در بارنامه‌های کاغذی احتمال جعل، خطا و تخلف بسیار بالا است.
بارنامه چیست؟
بارنامه (BoL) اساساً به معنای قرارداد حمل‌ونقل بین فرستنده، گیرنده و متصدی حمل‌ونقل است که شرایط و ضوابط حمل را بیان می‌کند.
در واقع بارنامه سند رسمی است که توسط متصدی حمل‌ونقل یا نماینده آن به‌عنوان قرارداد حمل کالا برای فرستنده صادر می‌شود. همچنین رسید باری است که برای حمل‌ونقل پذیرفته شده است و باید برای تحویل در مقصد ارائه شود.
بارنامه همچنین می‌تواند به‌عنوان سند مالکیت عمل کند که به شخص صاحب آن امکان می‌دهد محموله شما را در اختیار داشته باشد. چندین بارنامه خاص وجود دارد که در ادامه به‌تفصیل در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
چه چیزهایی در بارنامه قید می‌شود
نام و نشانی
نام و نشانی کامل فرستنده و گیرنده، کد ملی، اطلاعات تماس طرفین باید خوانا باشد و به‌راحتی روی سند قرار گیرد.
اطلاعات مبدأ بار
آدرس دقیق محل بارگیری و تاریخ بارگیری باید در بارنامه درج شود.
اطلاعات مربوط بار
اطلاعات مربوط به بار که دقیقا باید در بارنامه ذکر شود عبارت‌اند از ماهیت کالا، نوع، وزن، ابعاد، تعداد، شکل بسته‌بندی محصول، وضعیت ظاهری آن به‌طورکلی تمام اطلاعات مربوط به بار باید کامل و جامع در بارنامه ثبت شود.
اطلاعات مقصد
زمانی که بار به مقصد می‌رسد و آدرس دقیق محل تحویل بار جزو مهم‌ترین اطلاعاتی است که در بارنامه نوشته می‌شود.
تاریخ
تاریخ نشان دهنده روز تحویل است و ممکن است به عنوان مرجعی برای ردیابی بار یا هنگام تطبیق فاکتورهای حمل و نقل مورد نیاز باشد.
توضیحات اقلام
ارسال کنندگان باید تعداد واحدهای حمل و نقل، ابعاد و وزن و همچنین اطلاعاتی در مورد مواد و ترکیب آن را یادداشت کنند.
تعیین مواد خطرناک و شکستنی
محموله‌های خطرناک و شکستنی باید به‌وضوح ذکر شوند؛ زیرا قوانین و الزامات ویژه هنگام حمل‌ونقل اینگونه بارها اعمال می‌شود.
اطلاعات مالی بار
اطلاعات مربوط به هزینه اصلی بار، کمیسیون شرکت باربری، شیوه پرداخت هزینه حمل بار و بیمه بار در بارنامه درج می‌شود.
چرا بارنامه مهم است؟
اهمیت بارنامه به این دلیل است که بارنامه یک سند مهم برای فرستنده، متصدی حمل‌ونقل و گیرنده است. بارنامه علاوه بر اینکه حاوی اطلاعات حیاتی در مورد محموله است، نشان‌دهنده شواهدی از قرارداد بین فرستنده و حامل است.
به همین خاطر هرکسی که بارنامه دارد می‌تواند مالک بار باشد. همچنین برای خریدار ضروری است که بتواند صحت محموله را بررسی کند و مالکیت آن را به عهده بگیرد. این به این معنی است که پرکردن بارنامه به طور دقیق و کامل بسیار مهم است.
به‌طورکلی سه دلیل مهم برای استفاده از بارنامه وجود دارد:
اول اینکه بارنامه یک رسید برای کالاهای ارسال شده محسوب می‌شود.
بارنامه‌ها سندی هستند که نشان‌دهنده قرارداد حمل بین صادرکننده و متصدی حمل‌ونقل است.
طبق قانون بارنامه سند مالکیت محسوب می‌شود.
قوانین بارنامه
از آنجا که بارنامه را می‌توان به‌عنوان یک قرارداد بین صاحب بار و شرکت باربری محسوب کرد؛ بنابراین بارنامه دارای یکسری قوانین مربوط به شرکت حمل‌ونقل، فرستنده یا گیرنده و در نهایت راننده است که در ادامه در مورد قوانین بارنامه توضیح خواهیم دارد.
قوانین بارنامه مربوط به ارسال‌کننده بار
شخص یا شرکتی که می‌خواهد کالایی را ارسال کنند باید به طور دقیق مشخصات کالا، آدرس گیرنده را با جزئیات در بارنامه ثبت کند.
علاوه بر این باید آدرس خود را در بارنامه ذکر کند. در مورد مشخصات کالا باید ابعاد کالا، نوع کالا، بسته‌بندی و تعداد محصولات در بارنامه مشخص شود. همچنین به پرداخت تمام‌وکمال کرایه که به‌صورت پیش کرایه یا پس کرایه انجام می‌شود باید اشاره شود.
قوانین و مقررات بارنامه مربوط به صادرکننده بار
شرکت باربری که مسئول صادرکردن بارنامه است باید بارنامه را تحت پوشش بیمه قرار دهد. همچنین شرکت صادرکننده وظیفه دارد که اطلاعات دقیق و صحیح مندرج در بارنامه را در سامانه بارنامه ثبت کند.
ذکر این نکته ضروری است که بارنامه بدون ثبت در وب‌سایت و سامانه بارنامه، فاقد ارزش قانونی است؛ بنابراین باید کد رهگیری ثبت بارنامه را از شرکت باربری بخواهید. تا زمانی که کد رهگیری 16 رقمی برایتان صادر نشود؛ یعنی بارنامه قانونی و ثبت نشده است.
قوانین بارنامه مربوط به حمل‌کننده بار (راننده)
رانندگانی که وظیفه حمل کالا را بر عهده دارند وظیفه نگهداری از بارنامه تا زمان تحویل کالا در مقصد نیز برعهده آنها است. همچنین آنها موظف‌اند زمانی را که برای بارگیری بار در مبدأ مشخص شده در همان زمان در محل حاضر شوند.
همچنین رساندن بار به دست گیرنده به‌صورت سلامت، به‌موقع و طبق اطلاعات بارنامه از وظایف رانندگان در هنگام حمل کالا محسوب می‌شود.
قوانین بارنامه مربوط به گیرنده
گیرنده بار باید کالای خود را به‌موقع در مقصد تعیین شده تحویل بگیرد و برای تخلیه آن اقدام کند. درصورتی‌که تخلیه بار با تأخیر انجام شود هزینه توقف و تأخیر برعهده گیرنده است.
انواع بارنامه
حالا که با مفهوم بارنامه آشنا شدیم باید نگاهی به انواع بارنامه بیندازیم. بارنامه انواع مختلفی دارد که بسته به نوع وسیله نقلیه نوع آن تعیین و به گروه‌های زیر تقسیم می‌شود:
بارنامه هوایی
بارهایی که قرار است با هواپیما به مقصد برسند برای آنها بارنامه هوایی صادر می‌شود. در خصوص بارنامه‌های هوایی این نکته وجود دارد که فرستنده کالا وقتی کالا را به شرکت هواپیمایی که مسئول حمل‌ونقل است تحویل می‌دهد تا زمانی که کالا به دست گیرنده نرسیده باشد می‌تواند نام گیرنده، آدرس را تغییر دهد و یا حتی کالا را پس بگیرد.
در بارنامه هوایی تمام مشخصات کالا شماره پرواز و تاریخ ثبت می‌شود. در این نوع بارنامه سه نسخه از بارنامه برای شرکت حامل، گیرنده و فرستنده صادر می‌شود.
بارنامه باربری
همه ما حداقل یک‌بار تجربه اثاث‌کشی و جابه‌جایی را داشته‌ایم. زمانی که قصد جابه‌جایی داشته باشیم برای این کار از یک شرکت باربری کمک می‌گیریم. شرکت باربری بارنامه را صادر می‌کند که قراردادی بین فرستنده و شرکت حمل بار است. این سند نشان‌دهنده تحویل کالا به شرکت باربری است.
وقتی بارنامه صادر می‌شود و به امضای دو طرف می‌رسد و نمی‌توان ادعایی برخلاف موارد ذکر شده در بارنامه انجام داد چرا که تمام شرایط از قبل در بارنامه ذکر شده است و در نهایت به تأیید فرستنده و شرکت باربری قرار گرفته است.
اهمیت این سند این است که اگر خسارتی برای کالای ارسالی رخ دهد فرستنده می‌تواند ادعای خسارت کند. در واقع می‌توان گفت این نوع بارنامه نوعی پشتوانه برای تضمین سلامت کالای ارسالی محسوب می‌شود.
بارنامه دریایی
بارنامه دریای برای حمل کالاهای مختلف از طریق دریا و کشتی صادر می‌شود. در این بارنامه کلیه اطلاعات و مشخصات بار مثل وزن کالا، حجم محصولات، تعداد بسته‌ها، نوع کالا، تاریخ حمل و همچنین بندری که در آن بارگیری صورت‌گرفته و بندری که قرار است بار تحویل داده شود ذکر می‌شود؛ بنابراین طبق قانون اگر کشتی بخواهد بار را در بندری غیر از بندری که در بارنامه ذکر شده تحویل دهد مسئولان بندر مجوز چنین کاری را نباید صادر کنند.
بارنامه زمینی
بارنامه حمل‌ونقل زمینی بیشترین نوع بارنامه‌ای است که برای حمل‌ونقل کالاها مورداستفاده قرار می‌گیرد. این سند مخصوص حمل کالا با کامیون است و برای حمل با هواپیما یا کشتی و سایر وسایل نقلیه مدرکی بی‌ارزش تلقی می‌شود. در این بارنامه مسئولیت‌ها و قوانینی که بر ضمن متصدیان حمل‌ونقل جاده‌ای است مشخص می‌شود.
بارنامه زمینی در ۶ الی ۱۴ نسخه صادر می‌شود. اما نسخه اصلی بارنامه زمینی سه نسخه این سند است که به امضای صادرکننده، حمل‌کننده و گیرنده کالا می‌رسد. مابقی نسخه‌ها در گمرک‌های کشور قابل‌استفاده است.
بارنامه رانندگان
این برنامه توسط دولت نوشته و به چاپ رسیده است و از طریق سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در اختیار شرکت‌های حمل‌ونقل قرار گرفته است. بارنامه رانندگان جاده‌ای دارای ۶ نسخه است. این ۶ نسخ به شرح زیر است:
- بارنامه مخصوص گیرنده کالا
- بارنامه سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای
- بارنامه رانندگان
- بارنامه فرستنده کالا
- بارنامه شرکت یا مؤسسه حمل‌ونقل
بارنامه راهداری
بارنامه راهداری به بارنامه‌هایی گفته می‌شود که در آن شرکت‌های باربری از درج اطلاعات مالی مربوط به بار خود امتناع می‌کنند و در بارنامه اطلاعات غیرواقعی را ثبت می‌کنند. در واقع شرکت‌های باربری برای فرار از مالیات مبلغ کرایه بار را که بر اساس مسافت و وزن کالا تعیین می‌شود را کمتر از میزان حقیقی آن ثبت می‌کنند.
درصورتی‌که شرکت باربری چنین تخلفی را انجام دهد و تخلف آن اثبات شود بر طبق قانون تا سقف ۶ ماه آن شرکت باربری پلمب خواهد شد.
سخن پایانی
امیدواریم اکنون متوجه شده باشید که بارنامه چیست و اهمیت آن را درک کرده باشید. بااین‌حال، وقتی صحبت از انواع بارنامه‌ها می‌شود، اوضاع می‌تواند پیچیده‌تر شود. آی بار پی می‌تواند با ارائه خدمات هوشمند پرداخت آنلاین بارنامه به شما در مورد نوع صحیح بارنامه نیز کمک کند و با دریافت اطلاعات بارنامه از سازمان راهداری و پردازش آن، عملیات پرداخت اتوماتیک هزینه بارنامه را از حساب بانکی شما به حساب رانندگان امکان پذیر کند.